ULUSLARARASI KAMU HUKUKU FİNAL SINAVI ve CEVAPLARI

2015-2016 ÖĞRETİM YILI 1.YARIYIL

ULUSLARARASI KAMU HUKUKU FİNAL SINAVI CEVAP ANAHTARI

OLAY (1)

İran'ın en büyük ikinci şehri Meşhet'te, akşam saatlerinde Suudi Arabistan konsolosluğu binası önünde toplanan kalabalık, Suudi Arabistan bayrağını indirip binaya taş ve ateşleyici maddeler fırlatmıştır. Protestocular konsolosluk binasının bir kısmını ateşe verip camlarını kırmışlardır.

Sonrasında ise Tahran'daki Suudi Arabistan Büyükelçiliği önünde toplanan eylemciler de elçilik binasını ateşe vermişler, Suudi Arabistan yönetimi aleyhinde slogan atan eylemcilerden bazıları elçiliğe girmiştir. Olaylar sebebiyle bölgeye intikal eden güvenlik güçleri başlangıçta olaya müdahale etmemişler, sonrasında olaya müdahale ettiklerinde arbede çıkmış ve neticede güvenlik güçleri göstericileri elçilikten dışarı çıkartmıştır.

Suudi Arabistan İran’ın güvenlik güçlerinin ve itfaiye görevlilerinin olaylara kastı olarak geç müdahale ettiklerini savunmaktadır.

1.                  Bu olayları uluslararası hukuk bilginiz çerçevesinde değerlendiriniz!  (20)

Diplomasi temsilcilerinin görevle bulundukları yabancı devlet ülkesinde özel bir statüden yararlanmaları köklü bir örf ve adete dayanır; Viyana Sözleşmesi mevcut örf ve adeti kodifiye etmiştir. Diplomatik dokunulmazlıklar arasında kişi dokunulmazlığı, Elçilik binalarının ve konutların dokunulmazlığı, arşiv ve belgelerin dokunulmazlığı, haberleşme serbestliği ve gezi serbestliği yer alır.

Uluslararası hukukta 1963 tarihli Viyana Sözleşmesine göre konsolosluk binalarının dokunulmazlığı vardır. Ancak bu dokunulmazlığı sadece resmi hizmete ayrılan bölümlere mahsustur ve konutları kapsamaz. Bu dokunulmazlık çerçevesinde kabul eden devletin konsolosluk binalarının her türlü saldırıya karşı önlem alma yükümlülüğü vardır.

Bu konsolosluk binalarının dokunulmazlığı uyarınca İran devletinin Suudi Arabistan konsolosluğunun binasının her türlü saldırıya karşı önlem alma yükümlülüğü vardır. Ayrıca bu saldırıyı gerçekleştirecek kişileri engellemesi gerekiyor. Ancak İran devletinin söz konusu yükümlülüğün yerine getirmediği için protestocular Suudi Arabistan konsolosluğunun binasına taş ve ateşleyici maddeler fırlatabilirdiler ve konsolosluk binasının bir kısmını ateşe verebildiler. Buna göre bu olayda İran uluslararası hukuktan kaynaklanan bir kuralı ihlal etmiştir.

Bununla birlikte Viyana Sözleşmesinin 22.maddesine göre elçilik binalarının ve konutların dokunulmazlığı vardır. Söz konusu dokunulmazlık iki yönlü bir yükümlülük getirir:

-          Misyon şefinin rızası olmadan kabul eden devletin yetkilileri bu binaya giremezler.

-          Her türlü saldırıya, işgale, zarar verici eyleme karşı koruma yükümlülüğü vardır ve misyonun huzurunun herhangi bir şekilde bozulmasını veya itibarının kırılmasını önlemek üzere her türlü tedbir alınmalıdır.

Bu elçilik binalarının ve konutların dokunulmazlığı çerçevesinde İran’ın Suudi Arabistan elçilik binasını her türlü saldırıya, işgale, zarar verici eyleme karşı koruma yükümlülüğü vardır ve bunun için her türlü tedbir alma yükümlülüğü vardır. İran’ın kendisinin Suudi Arabistan elçiliği koruyamaz ise bu saldırıyı düzenleyecek kişileri engellemesi gerekiyordu. Ancak olayımızda İran’ın güvenlik güçleri başlangıçta olaya müdahale etmemişler. Bununla birlikte İran’ın güvenlik güçleri daha önce iki ülke arasındaki yaşanan gerilimi göz önünde bulundurup bu gibi eylemlerin olma ihtimalini düşünerek Suudi Arabistan elçilik binasını korumak için her türlü tedbir almış olması gerekirdi. Ancak olayda İran’ın güvenlik güçleri ne daha önce tedbir almıştır ne de olaya erken müdahale etmiştir. Dolayısıyla burada yine İran uluslararası hukuktan kaynaklanan bir kuralı ihlal etmiştir.

2.                  Uluslararası hukukta devletlerin sorumluluğu açısından Suudi Arabistan’ın iddialarını değerlendiriniz! (20)

Bir devletin uluslararası sorumluluğun doğması, bir uluslararası yükümlülüğün ihlali, bu ihlalin devlete yüklenmesi ve uluslararası hukuka aykırılığı ortadan kaldıran bir hukuka uygunluk sebebi olmaması koşullarına bağlıdır.

Yükümlülüğün kaynağı, uluslararası andlaşma, örf ve adet veya hukukun genel ilkesi olabilmektedir. Olayımızda yukarıdaki açıkladığımız gibi İran, Viyana Sözleşmesinin bazı hükümlerini ihlal ederek bir uluslararası andlaşmadan kaynaklanan ve kabul eden devletinin yükümlülüğü olan elçilik binalarının ve konsoloslukların dokunulmazlığı ihlal etmiştir. Dolayısıyla olayda bir uluslararası yükümlülüğün ihlali mevcuttur.

Bununla birlikte söz konusu ihlalin devlete yüklenmesi açısından iki durum vardır: söz konusu ihlalin ya devlet organlarının fiili ya da devletin otoritesi altındaki kişi ve kurumların fiili olması gerekiyor. Olayımızda İran’ın güvenlik güçleri Suudi Arabistan elçilik binasını eylemcilerin saldırılarına karşı korumak için ne daha önce tedbir almıştır ne de olaya erken müdahale etmiştir. Uluslararası hukukta gereken önlemin alınmaması devletin sorumluluğuna yol açabilir. Dolayısıyla söz konusu İran’ın güvenlik güçlerinin fiili İran’ın yürütme organın fiilidir. Olayda söz konusu ihlal, İran’ın güvenlik güçlerinin fiilinin olduğu için İran’ın devletine yüklenebilir.

Ayrıca bir devletin uluslararası sorumluluğun doğması için uluslararası hukuka aykırılığı ortadan kaldıran bir hukuka uygunluk sebebi olmaması gerekiyor. Olayımızda mağdurun rızası, meşru müdafaa, meşru karşı önlemler, zorlayıcı neden, tehlike ve zorunluluk hali gibi bir durum söz konusu değildir. Dolayısıyla uluslararası hukuka aykırılığı ortadan kaldıran bir uygunluk sebebi mevcut değildir. Bunlara göre olayda İran’ın uluslararası sorumluluğu doğmuştur.

OLAY (2)

ABD İstanbul Konsolosluğu, Davacı (D)’nin binasını kiralamış ve iki yılın sonunda binasını geri almıştır. ABD Konsolosluğu binanın son 3 aylık kira karşılığı olan 30.000 TL’yi ödememiştir. Davacı (D) bu bedeli tahsil için Türk Mahkemelerinde ABD’ye karşı alacak davası açmıştır.

3.                  Bu olayı uluslararası hukuk bilginiz çerçevesinde değerlendiriniz! (20)

 Uluslararası hukukta devletlerin yargı bağışıklığı ilkesi uyarınca bir yabancı devlet, başka bir devletin yargı organınca yargılanamaz ve cebri icraya tabi tutulamaz.

Günümüzde sınırlı bağışıklık anlayışı güç kazanmıştır ve artık devletin her türlü işlemleri değil, “egemenlik işlemleri” bağışıklık kapsamına girmektedir. Egemenlik işlemler ise, devlet organlarının klasik işlevlerini görmek üzere kamu otoritesini kullanarak yaptıkları işlemlerdir ve sadece bunlar için bağışıklık söz konusudur. Buna karşılık “özel hukuk işlemleri”, örneğin ticari faaliyetler gibi devletin genel olarak özel kişiler gibi davranarak gerçekleştirdiği işlemler bağışıklık kapsamına girmemektedir.

Olayımızda ABD İstanbul Konsolosluğunun, davacı (D)’nin binasını kiralaması ve binanın son 3 aylık kira karşılığı olan 30.000 TL’yi ödememesi bir özel hukuk işlemidir, çünkü ABD’nin söz konusu işlemin özel kişiler gibi davranarak gerçekleştiği bir işlemdir. Yukarıda açıkladığımız gibi sınırlı bağışıklık anlayışı uyarınca artık devletin her türlü işlemleri değil, “egemenlik işlemleri” devletin yargı bağışıklık kapsamına girmektedir. Dolayısıyla ABD’nin yaptığı işlemin bir özel hukuk işlemi olduğu için devletin yargı bağışıklık kapsamına girmemektedir. Dolayısıyla davacı (D) söz konusu bedeli tahsil için Türk Mahkemelerinde ABD’ye karşı alacak davası açabilir.

METİN SORULAR I

4.                  Türkiye, Lozan Boğazlar Sözleşmesinin yapıldığı 1923 yılının askeri ve siyasi şartlarında köklü değişiklikler olduğunu ileri sürerek Montrö Konferansının toplamış ve Montrö Boğazlar Sözleşmesinin imzalanmasını sağlamıştır. Böylece Boğazlar yeni bir hukuki rejime kavuşmuştur.

Montrö Konferansının toplanmasını ve yeni bir Boğazlar rejiminin kabul edilmesini sağlayan Türkiye, andlaşmalar hukuku bakımından hangi ilkeyi ileri sürmüştür? Şartlarıyla açıklayınız! (20)

Montrö Konferansının toplanmasını ve yeni bir Boğazlar rejiminin kabul edilmesini sağlayan Türkiye, andlaşmalar hukukunda REBUS SİC STANTİBUS ilkesini ileri sürmüştür.

Viyana sözleşmesi m.62 uyarınca, andlaşmanın yapıldığı sırada temel eden koşullarda daha sonra öngörülmeyen bir esaslı değişiklik meydana gelip, icra edilecek yükümlülükleri köklü biçimde etkilerse andlaşmaya son verilebilir, hükümler askıya alınabilir veya (uluslararası adalet divanına göre) andlaşmanın gözden geçirilmesini istenebilir.

Bazı durumlarda REBUS SİC STANTİBUS kuramı öne sürülmez: koşulların değişmesine bizzet neden olan devlet bu şekilde yükümlülüklerinden kurtulamaz. Diğer taraftan, sınır andlaşmalarına bu şekilde son verilemeyecektir.

Gerek öğreti, gerek divan içtihadında genel olarak koşullarda değişiklik durumlarında doğrudan andlaşmaya son verilmeyeceği ve öteki taraflardan andlaşmanın gözden geçirilmesi, ilgası veya yeni bir andlaşmanın yapılmasının istenebileceği kabul edilir. Uyuşmazlık halinde ise barışçı çözüm yollarına başvurulmalıdır.

5.                  Diplomatik himayeyi şartlarıyla birlikte açıklayınız! (20)

Diplomatik himaye, devletin uyruklarının uluslararası hukukun ihlalinden doğan haklarını üstlenerek uluslararası alanda başvuruda bulunmasını ifade eder.

Diplomatik himaye kurumunun işletilebilmesinin iki şartı vardır. Zarar görenin himaye eden devletin vatandaşı olması ve iç başvuru yollarının tüketilmiş olması.

1)      Bir devlet ancak kendi uyruğu hakkında diplomatik himaye yoluna gidebilir. Tüzel kişiler bakımından ise genel olarak tasfiye durumu dışında, ortakların değil, şirketin uyrukluğu dikkate alınır. Uyrukluk bağı, hukuka aykırı fiil anında var olup, başvuru anında devam etmelidir. Çifte uyrukluk durumunda ise, kişinin uyruğu bulunduğu diğer devlete karşı diplomatik himaye yoluna gidilemez.

2)      Ayrıca genel bir örf ve adet normu uyarınca diplomatik himaye yoluna gitmeden önce tüm iç başvuru yolları tüketilmiş olmalıdır. İç başvuru yolları anlaşma ve yargı mercilerini kapsar. Bazı durumlarda bu koşul aranmaz: bir kere, özel anlaşmalarla iç başvuru yollarına gidilmesi koşulu dışlanabilir. Diğer taraftan, yerel yollar yoksa ya da olay bakımından iç başvuruyu yollarına gitmenin sonuç vermeyeceği açıksa, bu koşul aranmayacaktır.